توی قم این زندگیِ مرتب و منظمِ نماز و سخنرانی، شرح و بازتفسیر، در اواخرِ دورانِ شاه کم‌وبیش از بین رفته بود. [آیت‌الله] خمینی تبعید شده بود، نیروهای امنیتی شهر را دست گرفته بودند؛ و پلیس مخفی حتی طلبه‌های پاکستانی را به ستوه آورده بود. طلبه‌ای که سمتِ چپِ مدیر نشسته بود، با صدایی که هِی آرام‌تر می‌شد، گفت: «اگه این‌جا انقلاب نمی‌شد، اسلام کلاً‌ نیست‌ونابود شده بود.»

رضاخان با طرح جمهوریت خود قصد محو دین در عرصه های سیاسی و اجتماعی را داشت... فکر نمی کنم مخالفت مدرس به ضرر ما بوده است... آنچه که رضاخان از جمهوریت می خواست غیر قابل اصلاح بود...در مورد جمهوری خواهی یا مشروطه خواهی،حوزه نجف آمادگی بیشتری برای پذیرش و گسترش این مفاهیم داشت